HALK OYUNLARI NEDİR?

Konu: HALK OYUNLARI NEDİR? 7/4/2009, 15:26

Halk oyunları, “Ait olduğu toplumun kültür değerlerini yansıtan; bir olayı, bir sevinci, bir üzüntüyü ifade eden; kökeni din ve büyü ile ilgili (majik ve kültik) olan; müzikli (bir müzik aleti eşliğinde veya müzik aleti olmaksızın, el , ayak gibi organlarla tempo tutarak) olarak, tek kişi veya gruplar halinde icra edilen; ölçülü ve düzenli hareketlerdir.” (Kaynak 1)

Halk oyunlarını, yukarıdaki cümlenin de ifade ettiği gibi, insanın duygularının yansımasının bir sonucu olduğunu kabul edebiliriz. Sevinçte, yani bir düğünde veya bir şenlikte insanın içi kıpır kıpırdır, yerinde duramaz, hele bir de müzik varsa insan bu sevincini hareketlere döker. Aynı şekilde, bir savaş hali veya savaş eğitimleri bile halk oyunlarımıza yansımış, Kılıç-Kalkan, Sinsin gibi oyunlar, halk oyunları içerisindeki yerlerini almışlardır.

Kısacası, insanların var olduğu günden bugüne, geleneklerini, dinini, törelerini, duygularını, düşüncelerini, içinde bulunduğu günlük yaşantısını ve etkisinde kaldığı olayları, tasvir etmek için yaptığı birtakım ritmik hareketlere "Halk Oyunu" adını veriyoruz. Bu da insanoğlunun müzikle birleştirerek ortaya koyduğu bir kültür ürünüdür.

Oyun, bir hareket ve mimik sanatıdır. Oyunu bir ses sanatı olan müzikle birleştirirsek ortaya güzel bir sanat olan halk oyunları çıkar. Bu cümleden halk oyunlarının yalnızca müzikle oynan oyunlar olduğunu düşünmemek gerekir. Oyun aynı zamanda bir mimik ve harekettir. Buna dayanarak köy seyirlik oyunlarını da halk oyunları arasında kabul edebiliriz. Köy seyirlik oyunlarında da halay tarzı oyunlar olmasa dahi bazı meydan oyunlarına müziğin eşlik ettiğini görüyoruz. Yöremizden örnek verecek olursak; Pınarbaşı, Tomarza, Sarız gibi yörelerde oynanan "Kasap oyunu (Köroğlu)", müzik eşliğinde oynanan güzel bir seyirlik oyundur. Bunun yanında köy odalarında oynanan seyirlik oyunlar da vardır. Bünyan ve çevre köylerde oda toplantılarında veya eğlencelerde oynanan “Araboğlu ve Yüzük” oyunu gibi. Bu oyunlarda bazı ezgiler ile söylenip oynanmaktadır.

Müzik ve oyun başlangıçta, din duygularıyla oluşmuş, çoğu oyun ve ezgi yalnız dinle ilgili törenlerden doğmuş, mistik ve yarı dinsel törenler bir anlatım tarzı içinde kalmıştır. Sözgelimi semahlar, gelin kutlama hareketleri ( evlenme ritleri), ateş kültü ve işgücüyle ilgili kimi törenler, bir kısım ağıtlamalar, yarı dini törensel (Sinsini sayabiliriz) işlevlerini bugün de korumakta ve hatta sürdürmektedir. Sözgelimi kılıç kalkan oyunu, ordu eğitiminden gelmiştir. Çardak oyunu, gemici yaşayışından oyunlaştırılmıştır. Köroğlu, zeybek ve seymen oyunları haksızlıklara, kötü yönetime (Monarşiye) karşı direncin tepkileridir. Bu, türküler için de geçerlidir. Bir kısım oyunlar ve türküler; iş hayatı, esnaf kuruluşları (Lonca ilişkileri), imece, saya gibi hareket anlatan şenliklerle ve seyirlik oyunlarla ilgili folklorik değer taşırlar.
Hasan YÜKSEL
Kaynak: 1 Türker Eroğlu, Halk Oyunları El Kitabı, İstanbul, 1999, s. 32-33.